Γράφει ο Θεολόγος - Εκκλησιαστικός
Ιστορικός - Νομικός κ. Ιωάννης Ελ. Σιδηράς
ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΚΗ
ΓΡΑΦΗ
ΠΕΡΙ
ΤΗΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΕΝ ΤΟΠΩ ΚΑΙ ΕΝ ΧΡΟΝΩ ΕΝΣΑΡΚΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ
Ο
πάνυ χρυσούς την γλώτταν και περί την καρδίαν χρυσούς, Άγιος Πατήρ της
Εκκλησίας Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, με γλωσσική
λιτότητα και εκφραστική δωρικότητα, αλλά συνάμα εν ταυτώ και με απαράμιλλη
δομική συνειρμών λογικών εκφορά του πανσθενουργού και παντοδυνάμου «Έλληνος
Λόγου» ερμηνευτική δεινότητα προσεγγίζει το όντως «απ’ αιώνων μέγα και
αποκεκρυμμένον μυστήριον» της κατά σάρκα γεννήσεως του Θεανθρώπου Ιησού
Χριστού διά Πνεύματος Αγίου εκ της Ανυμφεύτου Παρθένου Θεοτόκου Μαρίας
υπομνηματίζοντας στην Δ΄ Ομιλία αυτού το σχετικό απόσπασμα εκ του κατά Ματθαίον
Ευαγγελίου.
Ο
της Μητρός Εκκλησίας Μέγας Ερμηνευτής των Θείων και Ιερών Γραφών Άγιος Ιωάννης
ο Χρυσόστομος λαμβάνοντας αφορμή από την συστηματικώς και λεπτομερώς εκτενή
αναφορά του Ιερού Ευαγγελιστού Ματθαίου στο λεγόμενο «γενεαλογικό δένδρο» των
προ της απειράνδρου και ασπόρως τεκούσης Υπερευλογημένης Θεοτόκου Μαρίας γενεών
του Ισραήλ και επικαλούμενος τις αψευδείς παλαιοδιαθηκικές προφητείες περί της ενσάρκου
ελεύσεως και παρουσίας εν τω κόσμω, ήτοι εν τόπω και χρόνω, του Μονογενούς Υιού
και Λόγου του Θεού ως του μόνου Σωτήρος και Λυτρωτού του πεπτωκότος στη φθορά
και τον θάνατο ανθρωπίνου γένους, συνυφαίνει τον ερμηνευτικό στο κατά Ματθαίον
Ευαγγέλιο λόγο του αναφέροντας μεταξύ άλλων και τα εξής: «Αφού λοιπόν ονόμασε τους
προγόνους και έφθασε στον Ιωσήφ, δεν σταμάτησε σ’ αυτό το σημείο, αλλά πρόσθεσε:
«Ο Ιωσήφ, ο άνδρας της Μαρίας», αποδεικνύοντας έτσι ότι εξαιτίας της περιέλαβε
και αυτόν στο γενεαλογικό δένδρο που έκανε. Έπειτα ακούγοντας την φράση «άνδρα
Μαρίας», για να μη νομίσεις ότι εγεννήθη σύμφωνα με τον κοινό νόμο της φύσης,
πρόσεξε πως το διορθώνει αυτό με τα παρακάτω που λέγει. Άκουσε, λέγει, την λέξη
άνδρας, άκουσες την λέξη μητέρα, άκουσες το όνομα που ορίσθηκε για το παιδί,
άκουσε λοιπόν και το πώς γεννήθηκε αυτό: «Η Γέννηση του Ιησού Χριστού έγινε
έτσι».
Για
ποιά γέννηση μου μιλάς; Πες μου, αν και ανέφερες τους προγόνους. Θέλω όμως να
μου μιλήσεις και για το πώς έγινε η γέννηση. Είδες πώς ανέβασε υψηλά τον
ακροατή; Καθώς επρόκειτο κάτι πιο καινούργιο να πει, υπόσχεται να μιλήσει και
για τον τρόπο.
Πρόσεξε
την άριστη συμφωνία των λεγομένων. Δεν πηγαίνει ο συγγραφεύς (εννοεί τον Ιερό
Ευαγγελιστή Ματθαίο) κατευθείαν στη γέννηση αλλά πρώτα μας θυμίζει σε ποια
σειρά βρισκόταν αν αρχίσουμε να μετράμε από τον Αβραάμ, σε ποια σειρά από τον
Δαβίδ, σε ποια από τη μετανάστευση από την Βαβυλώνα, και μ’ όλα αυτά αναγκάζει
τον ακριβολόγο ακροατή να ερευνήσει τον αριθμό των ετών, αποδεικνύοντας έτσι
ότι αυτός ακριβώς είναι ο Χριστός για τον οποίο προεφήτευσαν οι Προφήτες.
Αν
μετρήσεις τις γενιές και πεισθείς από το μέτρημα των χρόνων ότι αυτός ακριβώς
είναι εκείνος για τον οποίο μιλούν οι Προφήτες, εύκολα θα παραδεχτείς και τον
θαυματουργικό τρόπο της γεννήσεώς Του. Επειδή λοιπόν επρόκειτο να πει κάτι πάρα
πολύ σπουδαίο, ότι δηλαδή γεννήθηκε από Παρθένο, προτού να λογαριάσει τον
χρόνο, συγκαλύπτει αυτό που ειπώθηκε «τον άνδρα της Μαρίας», μάλλον συντομεύει
την ίδια την διήγηση της γεννήσεως. Απαριθμεί λοιπόν εδώ και πέρα τα χρόνια,
θυμίζοντας στον ακροατή, ότι αυτός ακριβώς είναι εκείνος, τον οποίο ο
Πατριάρχης Ιακώβ είπε ότι θα έλθει αφού εξέλιπαν στο μέλλον οι άρχοντες των
Ιουδαίων.
Γι’
αυτόν ο Προφήτης Δανιήλ προφήτευσε ότι θα έλθει, αφού περάσουν πολλές χρονικές
περίοδοι που τις ονομάζει «εβδομάδες». Αν θελήσει κάποιος τα χρόνια που
περιλαμβάνονται σε αυτές τις χρονικές περιόδους, τις οποίες ο Άγγελος ανέφερε
στον Δανιήλ, να τα αριθμήσει αρχίζοντας από την οικοδόμηση της Ιερουσαλήμ και
φθάσει στην γέννησή Του, θα ιδεί ότι συμφωνούν αυτά μ’ εκείνα τα οποία
προφητεύθησαν».
Μετ’
εμφάσεως και επιτάσεως ιδιαζούσης προσοχής και εξιδιασμένης επιμελείας ο
Χρυσορρήμων της Εκκλησίας Μέγας Πατήρ Ιερός Χρυσόστομος στρέφει τον λόγο και
αριστοτεχνικώς υφαίνει την ομιλία του περί των δυσχερεστέρων και υψηλοτέρων
ζητημάτων της χριστολογικής και θεομητορικής θεολογίας αναφερόμενος στο όντως
υπέρλογο και ακατάληπτο μυστήριο της διά του Αγίου Πνεύματος απειράνδρου,
ασπόρου και αφράστου κυοφορίας του Μονογενούς Υιού και Λόγου του Θεού στην
πάναγνη κοιλία της Αειπαρθένου Ανυμφεύτου Θεοτόκου Μητρός Μαρίας φράσσοντας τα
απύλωτα δυσσεβή στόματα των θεοτοκομάχων και χριστομάχων αρνητών και πολεμίων,
ενώ συνάμα αναπαύει θεολογώντας τους πιστούς εκείνους, οι οποίοι με κριτήριο
τον ορθολογισμό τους, ήτοι την ισχνή και αδύναμη και πεπερασμένη ανθρώπινη
διάνοια, αδιαλείπτως ερευνούν το εν σιγή τελεσθέν απόκρυφο και ακατάληπτο ανά
τους αιώνες μυστήριο της διά του Παναγίου και Τελεταρχικού Πνεύματος εκ της Αειπαρθένου
Θεοτόκου Μαρίας ενσάρκου Θείας Ενανθρωπήσεως του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού,
αναφέροντας με τον πλέον σαφή, ακριβή και αποστομωτικά τεκμηριωμένο λόγο, τα
κάτωθι: «Να σου πω λοιπόν πώς γεννήθηκε;
«Αφού εμνηστεύθη η Μητέρα Του Μαρία». Δεν είπε η Παρθένος, αλλά απλά η Μητέρα,
για να γίνει πιο εύκολα αποδεκτός αυτός ο λόγος. Γι’ αυτό προετοιμάζει (εννοεί
τον Ιερό Ευαγγελιστή Ματθαίο) πρώτα τον ακροατή να προσδοκά να ακούσει κάτι
συνηθισμένο και αφού το πετυχαίνει αυτό, τότε τον ξαφνιάζει με την εμφάνιση του
παραδόξου γεγονότος, λέγοντας ότι: «Προτού να συνευρεθούν, έμεινε έγκυος με την δύναμη του Αγίου
Πνεύματος». Δεν είπε: «Προτού να οδηγηθεί αυτή στο σπίτι του γαμπρού», γιατί
ήδη κατοικούσε εκεί. Υπήρχε έθιμο στους παλαιούς, ως επί το πλείστον, τις
γυναίκες που μνηστευόταν να τις κρατούν στο σπίτι τους, πράγμα το οποίο θα
μπορούσε να συναντήσει κάποιος να συμβαίνει και στις μέρες μας. Για παράδειγμα
οι γαμπροί του Λωτ κατοικούσαν μαζί του στο σπίτι του. Κι αυτή λοιπόν μαζί με
τον Ιωσήφ κατοικούσε στο σπίτι του.
Ρωτάς
γιατί δεν έμεινε έγκυος πριν από τη μνηστεία της; Όπως είπα από την αρχή, για
να συγκαλύψει το γεγονός και να απαλλαγεί η Παρθένος από κάθε πονηρά υπόνοια.
Γιατί όταν αυτός (εννοεί τον
Μνήστορα Ιωσήφ), ο οποίος κυρίως οφείλει
να είναι ζηλιάρης περισσότερο από όλους αποδεικνύεται ότι όχι μόνο δεν την εκθέτει,
ούτε την εξευτελίζει, αλλά την αποδέχεται και την περιποιείται μετά την κύηση,
είναι ολοφάνερο πως αν δεν ήταν απόλυτα βέβαιος ο ίδιος, ότι από την ενέργεια του
Αγίου Πνεύματος προερχόταν αυτό που επρόκειτο να γεννηθεί, δεν θα
συνεκρατείτο ο ίδιος και δεν θα έκανε
όλα τα άλλα που έκαμε. Ακριβώς με έντονο τρόπο έγραψε και το «έμεινε έγκυος»,
που συνηθίζεται να λέγεται για παράδοξα και ανέλπιστα πράγματα, τα οποία δεν τα
περιμένει κανείς να συμβούν.
Μην
προχωρείς λοιπόν περισσότερο, μην ζητάς να ακούσεις κάτι πέρα από αυτά που
ειπώθηκαν, μη λες: «Πώς το έκανε αυτό το Άγιο Πνεύμα να γίνει από μία Παρθένο;».
Αν είναι αδύνατο να ερμηνεύσουμε τον τρόπο με τον οποίο η δημιουργική φύση
διαμορφώνει τα πράγματα, πως θα μπορέσουμε να απαντήσουμε στα παραπάνω όταν
θαυματουργεί το Άγιο Πνεύμα; Τα λέω όλα αυτά, για να μη στενοχωρείς τον
Ευαγγελιστή ούτε να τον ενοχλείς συνέχεια με τέτοιες ερωτήσεις. Αφού είπε ποιος
έκανε το θαύμα, έκλεισε την υπόθεση. Λέγει: «Τίποτε περισσότερο δεν γνωρίζω,
παρά ότι αυτό που συνέβη, έγινε από το Άγιο Πνεύμα».
Με
απόλυτη πίστη στο μέγα θαύμα της ενσάρκου γεννήσεως του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού, η οποία αποτελεί την μεγίστη
αποκάλυψη του Θεού στους ανθρώπους, ο της Εκκλησίας θεοκίνητος και θεοφώτιστος
Πατήρ Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αρνείται να υπεισέλθει σε ορθολογιστικού
τύπου και ύφους συζητήσεις και ατέρμονες ανούσιες αναλύσεις περί του υπερφυούς,
υπέρλογου, ακαταλήπτου και απερινοήτου τρόπου με τον οποίο ενήργησε το Πανάγιο
Πνεύμα επί της Υπερευλογημένης Παρθένου Θεοτόκου Μαρίας, ώστε αυτή να δεχθεί στην
πάναγνη και αμόλυντη κοιλία της τον Θεό Λόγο προσφέροντας σε Αυτόν την
ανθρώπινη φύση, παραμείνασα και πριν και μετά την γέννηση του Θεανθρώπου Ιησού
Χριστού, Παρθένος Μήτηρ, τω όντι όντως Αειπάρθενος, υπογραμμίζοντας τοιουτοτρόπως
ότι δέχεται ως Επίσκοπος της του Χριστού Αγίας Εκκλησίας την Θεία Αποκάλυψη και
όσα ο ίδιος ο Θεός αποσιώπησε.
Όσον
αφορά τους ανθρώπους οι οποίοι φλυαρολογούντες ατερμόνως περί της Θείας
Ενανθρωπήσεως αποπειρώμενοι να ερμηνεύσουν με την πενιχρή και πεπερασμένη
διάνοιά τους το μέγα της Θείας Αποκαλύψεως μυστήριο κατά την ένσαρκη Ενανθρώπηση
του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού, ο θεόπνευστος Πατήρ της Εκκλησίας είναι λίαν
επικριτικός και με αυστηρή, πλην διδακτική και νουθετήρια, πατρική γλώσσα
επισημαίνει προς πάντας ότι: «Πρέπει να νιώθουν ντροπή όσοι λεπτολογούν
τόσο πολύ με τη θεϊκή αυτή γέννηση. Γιατί αν αυτή η γέννηση που έχει μύριους
μάρτυρες και που έχει προαναγγελθεί πριν από τόσα πολλά χρόνια και αποκαλύφθηκε
και εξετάσθηκε λεπτομερώς από πολλούς, κανείς όμως δεν μπόρεσε να την
ερμηνεύσει, δεν είναι τελείως τρελοί αυτοί που περιεργάζονται το απόρρητο αυτό
γεγονός και το εξετάζουν με περιέργεια; Γιατί ούτε ο Γαβριήλ, ούτε ο Ματθαίος
μπόρεσαν να πουν κάτι παραπάνω, παρά μόνον ότι αυτό συνέβη από το Άγιο Πνεύμα.
Το πως συνέβη αυτό από το Άγιο Πνεύμα
και με ποιο τρόπο, κανείς από τους δύο δεν προσπάθησε να το ερμηνεύσει, ούτε
βέβαια αυτό ήταν δυνατόν. Μη νομίζεις, ακροατή, ότι έμαθες τα πάντα ακούγοντας
ότι αυτά συνέβησαν από το Άγιο Πνεύμα, γιατί πολλά αγνοούμε ακόμη κι αν
πληροφορούμασταν πως ο άπειρος βρίσκεται στη μήτρα, πως αυτός που συγκροτεί το
σύμπαν κυοφορείται από γυναίκα, πως γεννά η Παρθένος και παραμένει Παρθένος.
Πες
μου, πώς δημιούργησε το Άγιο Πνεύμα αυτόν τον ναό, δηλαδή τον Χριστό; Πώς έλαβε
ο Κύριος ένα μέρος της σαρκός του από την Μητέρα και το αύξησε αυτό και το
μορφοποίησε; Το ότι προήλθε από την σάρκα της Παρθένου, το δήλωσε λέγοντας: «Το
παιδί που περιμένει», και ο Παύλος είπε: «Γεννήθηκε από μια γυναίκα»,
αποστομώνοντας αυτούς που ισχυρίζονταν ότι ο Χριστός εμφανίσθηκε σαν να πέρασε
από κάποιο σωλήνα. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, γιατί χρειαζόταν η μήτρα; Αν
συνέβαινε αυτό, τότε δεν θα είχε τίποτε κοινό με μας ο Χριστός, θα είχε κάποια
άλλη σάρκα κι όχι όμοια με τη δική μας. Πώς όμως θα καταγόταν από την
οικογένεια του Ιεσσαί; Πώς θα ήταν η ράβδος; Πώς θα ονομαζόταν υιός ανθρώπου;
Πώς θα είχε Μητέρα την Μαριάμ; Πώς θα καταγόταν από το σπέρμα του Δαβίδ; Πώς
πήρε τελικά μορφή δούλου; Πώς «ο Λόγος
έγινε άνθρωπος»;
Πώς
γράφει στους Ρωμαίους ο Παύλος: «Από αυτούς κατάγεται ως άνθρωπος ο Χριστός ο
Θεός, που εξουσιάζει τα πάντα»; Το ότι
όμως κατάγεται από εμάς και από το δικό μας φύραμα και από την Παρθενική μήτρα,
αποδεικνύεται και από αυτά και από άλλα πολύ περισσότερα. Το πώς συνέβησαν
αυτά, δεν είναι καθόλου γνωστό. Λοιπόν μην ερευνάς και συ, αναγνώστη, αλλά
δέξου την αποκάλυψη και μην περιεργάζεσαι αυτό που αποσιώπησε ο Θεός»
Σε
άλλη ομιλία υπό τον τίτλο: «Εις το Γενέθλιον του Κυρίου Ημών Ιησού
Χριστού» ο θεόφρων Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος
ως αλαλάζον μικρό παιδίον ανυμνολογεί με θριαμβικό λόγο και ενθουσιώδη φωνή το
απόρρητο και απερινόητο μέγα μυστήριο της Θείας Ενσαρκώσεως και Ενανθρωπήσεως
αναβοώντας: «Αφού λοιπόν όλοι σκιρτούν, θέλω να χορέψω, θέλω να πανηγυρίσω. Δίχως
κιθάρα, δίχως αυλό, δίχως λαμπάδες αναμμένες στα χέρια μου. Πανηγυρίζω
κρατώντας, αντί γι’ αυτά, τα σπάργανα του Χριστού. Αυτά είναι η ελπίδα μου,
αυτά η ζωή μου, αυτά η σωτηρία μου, αυτά ο αυλός μου, αυτά η κιθάρα μου. Γι’
αυτό τα έχω μαζί μου: Για να λάβω από τη δύναμή τους δύναμη, για να φωνάξω μαζί
με τους αγγέλους, «δόξα εν υψίστοις Θεώ», και με τους ποιμένες, «και επί γης
ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία» (Λουκ. 2,14) …Γι’ αυτό λοιπόν μπορούμε να
ερευνούμε ό,τι γίνεται σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους, ό,τι όμως συμβαίνει με
τρόπο υπερφυσικό, ας το σεβαστούμε σιωπηλά. Όχι γιατί είναι επικίνδυνο, αλλά
γιατί είναι ανερμήνευτο.
Φόβο
νιώθω μπροστά στο θείο μυστήριο. Τί να πω και τί να λαλήσω; Βλέπω που εγεννήθη.
Αλλά τον τρόπο της γεννήσεως δεν μπορώ να τον κατανοήσω. Όπου θέλει, βλέπετε, ο
Θεός, νικώνται οι φυσικοί νόμοι. Έτσι έγινε κι εδώ; Παραμερίστηκε η φυσική τάξη
και ενήργησε η θεία θέληση. Πόσο ανέκφραστη είναι η ευσπλαχνία του Θεού!».
ΙΩΑΝΝΟΥ ΕΛ. ΣΙΔΗΡΑ
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΩΝ
