Γράφει
ο Θεολόγος - Εκκλησιαστικός Ιστορικός - Νομικός κ. Ιωάννης Ελ. Σιδηράς
ΟΙ ΔΥΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΘΝΟΪΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΘΝΟΪΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
Με
αφορμή τα τραγικά γεγονότα του Αυγούστου του 1922 οι δύο επιστολές του Μητροπολίτου
Σμύρνης Χρυσοστόμου αποτελούν το κύκνειο άσμα του για την επερχόμενη
Μικρασιατική Καταστροφή.
Ο
Άγιος Εθνοϊερομάρτυς Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος ολίγες ημέρες προ της
επερχόμενης Μικρασιατικής Καταστροφής έγραψε και απέστειλε δύο επιστολές, μία
προς τον Βασιλέα των Ελλήνων Κωνσταντίνο (21 Αυγούστου 1992) και μία προς τον Εθνάρχη
Ελευθέριο Βενιζέλο (25 Αυγούστου 1922), τις οποίες δημοσιεύουμε στο παρόν άρθρο
μας. Το κείμενο των δύο επιστολών έχει ως εξής:
1) Η Επιστολή προς
τον Βασιλέα των Ελλήνων Κωνσταντίνο:
«Μεγαλειότατε Βασιλεύ των Ελλήνων,
η κρίσιμη ώρα
εσήμανε, ο καιρός των μεγάλων αποφάσεων ήγγικεν! Κάθε χρονική στιγμή η οποία παρέρχεται,
βυθίζει σύμπαντα τον Ελληνισμό και συμπαρασύρει στην άβυσσο της καταστροφής,
όπως είναι φυσικό, και το ελληνικό κράτος και την τεταγμένη υπό της βασιλείας Σας
θεόθεν ευλογημένη δυναστεία.
Δεν ήταν δυνατόν
να γίνει διαφορετικά και συνέβη εκείνο το οποίο ήταν φυσικό να συμβεί. Με έναν
μαινόμενον άξιον αγχόνης και ανασκολωπισμού Στεργιάδην, στον οποίο η Βουλή των
Ελλήνων κατ’ αδιανόητο τρόπο έδωκε δικαιώματα υπερβασιλικά και υπεραυτοκρατορικά.
Αυτός εποδοπάτησε τους φιλελεύθερους και φιλοδικαίους ελληνικούς νόμους και
ανεστήλωσε ως υπέρτατο νόμο την αυθαίρετη και τυραννική γνώμη του και
μαινόμενος και τυφλός ορίστηκε να οδηγήσει στην γη της Επαγγελίας τον επί
πεντακόσια έτη υπό σκληράν δουλείαν ταλαιπωρηθέντα εκλεκτόν λαόν του Θεού και
τον οδήγησε ασφαλώς και λίαν ταχέως στην καταστροφή και στην απόλυτη δουλεία
τρις χειροτέραν από εκείνη που προήλθε από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως.
Αυτό θα συνέβαινε και συνέβη.
Διότι οργή
δαιμόνων καθοδηγούσα τον απαίσιον τούτον δήμιον, τον νεκροθάπτην του Ελληνισμού
της Μικράς Ασίας, και μετατρέπουσα αυτόν τον ατάσθαλο και φλύαρο και μωρό
άνθρωπο σε τυφλό και επικίνδυνο, ώστε όχι μόνον δεν ανεχόταν των σωφρόνων και
των κάλλιστα τα πράγματα μελετησάντων τις ομιλίες και συναναστροφές, αλλά και
τις συνετές υποδείξεις και αποφάσεις της υψίστης εθνικής αντιπροσωπείας ούτε
καν ν’ ακούσει παρεδέχετο.
Αναίσθητος
όντας, προ των συντελουμένων μεγάλων θλιβερών γεγονότων, ένα μόνον εγνώριζε, να
φλυαρεί αδιάκοπα και απορροφημένος μέσα στον αυτοθαυμασμό του να νομίζει τα
φλυαρήματά του ως χρησμούς και νόμους του σοφού Σόλωνος, και να χειροδικεί και
να φυλακίζει και να εξορίζει και να δέρει και να απαγχονίζει.
Ωσάν να μην ήταν
αρκετός αυτός ο παράφρων να καταποντίσει το εθνικόν σκάφος ανοίγοντας μόνος του
τις οπές στο κύτος του σκάφους προς όφελος των Τούρκων κάθε ώρα και στιγμή διά
των αφρόνων χειρών και ενεργειών του, εφρόντισε να έχει και άλλον συνεργάτην εξ’
ίσου με αυτόν παράφρονα, τον Αρχιστράτηγον Χατζανέστην, αντί του απλού, πλην
τιμίου στρατιώτου Παπούλα, τον οποίο κατεσυκοφάντησε και κατεσυνέτριψε. Αυτοί
οι Ιούδες είναι χειρότεροι των Τούρκων.
Όμως οι μεγάλες
αποφάσεις είναι άνευ αναβολής. Αναγκαίον είναι να κληθεί ως πηδαλιούχος του
εθνικού σκάφους της επισήμου ελληνικής Πολιτείας ο Βενιζέλος, ο οποίος έχει την
πάγκοινη ευρωπαϊκή υπόληψη. Να απομακρυνθούν αμέσως από την αγία γη της Ιωνίας
οι προδότες και δήμιοι όλων μας, Στεργιάδης και Χατζανέστης. Να ανατεθεί η
διοίκηση του ενδόξου στρατού μας στον Παπούλα, ο οποίος πρέπει να παραλάβει ως
συνεργάτες του όλους τους αξιωματικούς κάθε πολιτικής αποχρώσεως από την Αθήνα
και την Κωνσταντινούπολη.
Μεγαλειότατε,
Να κηρύξετε
πανστρατίαν. Να συγκεντρωθεί όλη η μάχιμη δύναμη της χώρας στην Σμύρνη και την
Ερυθραία Χερσόνησο και να γίνει η αρχή νέων ελληνικών πολέμων κατά της
βαρβαρότητος της Ασίας, διότι δεν πρέπει να λανθάνει της Υμετέρας Μεγαλειότητος,
ότι εάν άπαξ εκκενώσουμε την Μικρά Ασία και μάλιστα υπό τοιούτους ατιμωτικούς
όρους, μοιραίως θα αναγκασθούμε να εγκαταλείψουμε και την Θράκη μας και να
φέρουμε τα σύνορά μας μέχρι Νέστου και Καβάλας και Κύριος ο Θεός οίδε εάν και
μέχρις εκεί θα μπορέσουμε να σταθούμε.
Υποκλίνομαι
ευλαβώς προ της θεοφρουρήτου Υμετέρας Μεγαλειότητος. Καταφιλώ και ευλογώ Υμάς.
Εν Σμύρνη τη 21η
Αυγούστου 1922.
+ Ο Σμύρνης
Χρυσόστομος.
2) Η Επιστολή
προς τον Εθνάρχη Ελευθέριο Βενιζέλο:
«Αγαπητέ φίλε
και Αδελφέ κ. Ελευθέριε Βενιζέλε,
Επέστη η μεγάλη
στιγμή της μεγάλης εκ μέρους σας χειρονομίας. Ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας, το
Ελληνικόν Κράτος, αλλά και σύμπαν το Ελληνικόν Έθνος καταβαίνει πλέον στον
ανθρωποφάγον Άδην, από του οποίου καμμία πλέον δύναμη δεν θα μπορέσει να το
αναβιβάσει και να το σώσει.
Της αφαντάστου
αυτής καταστροφής βεβαίως αίτιοι είναι οι πολιτικοί και προσωπικοί Σας εχθροί,
πλην και εσείς φέρετε μέγιστον της ευθύνης βάρος για τις δύο πράξεις σας:
Πρώτον, διότι απεστείλατε στην Μικρά Ασία ως Ύπατο Αρμοστή (εννοεί τον Στεργιάδη)
έναν παράφρονα και εγωϊστή, φλύαρο, απορροφημένο στον αυτοθαυμασμό του, ο
οποίος εξορίζει και φυλακίζει όλα τα υγιή και σώφρονα στοιχεία του τόπου, τα
οποία δεν μπορούσε ν’ ανεχθεί μέσα στο φρενοκομείο του νοός του. Τώρα, στο
τέλος, μας αποδίδει τους πικρούς καρπούς της καταστροφής του μικρασιατικού λαού
για να τους θερίσουμε.
Και δεύτερον,
διότι πριν αποπερατώσετε το έργον σας και θέσετε την κορωνίδα και το
επιστέγασμα επί του ανεγερθέντος αφαντάστως ωραίου και μεγαλοπρεπούς
δημιουργήματός σας, της καταθέσεως των θεμελίων της περικλεεστάτης ποτέ
Βυζαντινής μας Αυτοκρατορίας, είχατε την ατυχή και ένοχη έμπνευση να διατάξετε
εκλογές κατά τις παραμονές της ιστορικής εισόδου σας στην Κωνσταντινούπολη και
της καταλήψεως αυτής υπό του ελληνικού στρατού προς εκτέλεση και εφαρμογή των
όρων της ήδη, δυστυχώς, καταργηθείσης Συνθήκης των Σεβρών.
Αλλά γέγονεν, ό
γέγονεν. Ακόμη υπάρχει καιρός αν όχι να σωθεί η Συνθήκη των Σεβρών, αλλά
τουλάχιστον να μη καταστραφεί τελείως το Ελληνικόν Έθνος διά της απωλείας όχι
μόνον της Μικράς Ασίας, αλλά και της Θράκης και ίσως και της ίδιας της
Μακεδονίας. Και επειδή οι καιροί ου μενετοί πλέον, έκρινα καθήκον μου
απαραίτητο, να δράσω εν μέσω της γενικής κινήσεως της παγκοίνου εδώ συμφοράς
μας.
Και πρώτον μεν
έγραψα με ημερομηνία 21 Αυγούστου προς τον ευρισκόμενο στον ελληνικό θρόνο
Κωνσταντίνο να προβεί στις μεγάλες αποφάσεις μεταξύ των οποίων πρωτίστη θεωρώ
την ανάληψη της πηδαλιουχίας του ελληνικού σκάφους από Εσάς που έχετε την
πάγκοινη ευρωπαϊκή υπόληψη, την παράδοση της διοικήσεως του στρατού στους
εκδιωχθέντες αξιωματικούς της Εθνικής Αμύνης, οι οποίοι γνωρίζουν πως
ανασυντάσσεται κατεστραμμένος στρατός και οδηγείται στη νίκη, και τέλος την
άμεση εκδίωξη από την Σμύρνη του Στεργιάδου και Χατζανέστη.
Έκρινα δε προ
παντός απαραίτητο από τις φλόγες της καταστροφής μέσα στις οποίες πάσχει ο
μικρασιατικός Ελληνισμός, να απευθύνω την υστάτη έκκληση προς την φιλογενή και
μεγάλη ψυχή σας και να σας είπω δύο λέξεις. Πάντως, ζήτημα είναι, όταν το παρόν
γράμμα να αναγινώσκεται από εσάς, εάν υπάρχουμε πλέον στην ζωή, προοριζόμενοι
κατά τις ανεξερεύνητες βουλές της θείας Πρόνοιας εις θυσίαν ή μαρτύριον;
Εάν για να
σώσετε την Ελλάδα εκρίνατε καθήκον σας να είστε ο ηγέτης του επαναστατικού
κινήματος της Θεσσαλονίκης, μη διστάσετε και τώρα να πραγματοποιήσετε και εκατό
τέτοια κινήματα, προκειμένου να σώσετε ολόκληρο τον Μικρασιατικό και Θρακικό
Ελληνισμό, ο οποίος τόση θρησκευτική λατρεία τρέφει για Σας.
Δεν είναι ανάγκη
ο Ελληνισμός αυτός και οι περιοχές αυτές μαζί με την Κωνσταντινούπολη να
ενωθούν με την Μητέρα Ελλάδα, διότι το όνειρο αυτό απεμακρύνθη από εμάς
τουλάχιστον για εκατό έτη, αλλά σπεύσατε να υψώσετε πανταχού την επιβλητική
φωνή Σας προκειμένου οι περιοχές αυτές να αποτελέσουν ένα αυτόνομο ανατολικό
χριστιανικό κράτος, έστω υπό την κυριαρχία του Σουλτάνου και με Ύπατο Αρμοστή
την δική Σας περινουστάτη κορυφή.
Είναι η μόνη και
ενδεδειγμένη λύση, η οποία θα θέσει τέρμα στις συμφορές των κατοίκων της
Ανατολής και θα δώσει την ησυχία και την ειρήνη στην ευρωπαϊκή διπλωματία, διότι
για όλους τότε θα υπάρχει τόπος και τρόπος εκμεταλλεύσεως των ανεκμετάλλευτων
πηγών του πλούτου της τόσο υπό του Θεού ευνοηθείσης και ευεργετηθείσης, αλλά
και τόσο οικτρώς κακοδαιμονούσης πλουσίας και ευδαίμονος αυτής χώρας.
Και τώρα,
φίλτατε Αδελφέ, Σε μόνον θεωρούμε τον από μηχανής Θεόν, Σε βράχον, Σε ελπίδα,
Σε σωτήρα και Μεσσίαν Μας. Περίζωσε την ρομφαία του λόγου Σου και κατευοδού
προς εμάς και κόψε τον άλυτο για την διπλωματία μέχρι σήμερα δεσμό του
Ανατολικού ζητήματος.
Πίπτω επί του
τραχήλου Σου και Σε περιλούω με άπειρα φιλήματα σεβασμού και αγάπης.
Εν Σμύρνη, τη
25η Αυγούστου 1922.
+ Ο Σμύρνης
Χρυσόστομος».
Σημείωση: Απεδώσαμε το περιεχόμενο των δύο επιστολών στην
δημοτική γλώσσα για να είναι κατανοητή η γραφή από όλους τους αγαπητούς
αναγνώστες.
ΙΩΑΝΝΟΥ ΕΛ. ΣΙΔΗΡΑ
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΩΝ
