Γράφει ο
Θεολόγος - Εκκλησιαστικός Ιστορικός - Νομικός κ. Ιωάννης Ελ. Σιδηράς
ΜΝΗΜΗ
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ ΠΑΛΑΙ ΤΕ ΚΑΙ ΝΥΝ
ΓΡΑΠΤΕΣ
ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΕΣ
ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΔΡΑΜΑΣ (1902-1910) ΕΘΝΟΪΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΑΓΙΟΥ
ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΛΑΦΑΤΗ (+1922)
Επειδή
κατά τα τέλη του 19ου αιώνος η κυρίαρχη πλέον ιδεολογία του Πανσλαβισμού στη
Θράκη και κυρίως στην Μακεδονία είχε επιβληθεί από τους κρυπτόμενους όπισθεν
των βουλγαροεξαρχικών και των Σέρβων εθνικιστών ομοδόξους Ρώσους, ενώ ήδη από
το 1870 η Υψηλή Πύλη με την ανατολίτικη, σαφέστατα ανθελληνική και σε βάρος των
εκκλησιαστικών δικαίων του Οικουμενικού Πατριαρχείου, διπλωματική τακτική και
δολία μεθοδευμένη πολιτική αυτής ενίσχυε ή ανεχόταν, άλλοτε εμφανώς και άλλοτε
αφανώς, την ανθελληνική και αντιπατριαρχική δράση της σχισματικής βουλγαρικής
εξαρχίας, ο μεγαλόπνοος και αποφασιστικός αοίδιμος Οικουμενικός Πατριάρχης
Ιωακείμ Γ΄ (1901-1912) αντέδρασε άμεσα και δυναμικά εκλέγοντας και
αποστέλλοντας νέους, δυναμικούς, όντως γνησίους πατριώτες και λίαν μεμορφωμένους
Έλληνες Αρχιερείς του Φαναρίου στις απηνώς παντοιοτρόπως διωκόμενες, δεινώς
δοκιμαζόμενες και εν μαρτυρίω διατελούσες πατριαρχικές εκκλησιαστικές επαρχίες
του Πρωτοκλήτου και Πρωτευθύνου Οικουμενικού Θρόνου στην πολύπαθη Μακεδονία και
στη Θράκη. Ο εύστροφος Πατριάρχης Ιωακείμ Γ΄ εγνώριζε καλώς ότι οι νέοι εκείνοι
Αρχιερείς, οι οποίοι διέθεταν τόλμη, θάρρος, αυτοθυσιαστικό πνεύμα, και γνήσιο ορθόδοξο
εκκλησιαστικό φρόνημα, θα μπορέσουν να σταθούν με γενναιότητα,
αποφασιστικότητα, ακμαίο εθνικό φρόνημα και αυταπάρνηση ζωής πλησίον του απηνώς
και φρικωδέστατα δοκιμαζόμενου και διωκωμένου ελληνορθόδοξου ποιμνίου του
Οικουμενικού Πατριαρχείου στις πολλαπλώς χειμαζόμενες πατριαρχικές
εκκλησιαστικές επαρχίες αυτού στη Μακεδονία και Θράκη. Άξιον δε ιδιαιτέρας μνείας
είναι το γεγονός ότι την απαρχή της ως άνω σοφής τακτικής είχε θέσει σε
εφαρμογή, αν και σε πιο περιορισμένο βαθμό και έκταση, ο συνετός προκάτοχος του
Κωνσταντινουπόλεως Ιωακείμ Γ΄, αοίδιμος Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντίνος Ε΄
(1897-1901).