Γράφει ο Θεολόγος - Εκκλησιαστικός
Ιστορικός - Νομικός κ. Ιωάννης Ελ. Σιδηράς
ΑΪΔΙΟΣ
ΜΝΗΜΗ
ΑΝΑΘΗΜΑΤΙΚΗ
ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑ ΠΝΕΥΜΑ ΥΙΟΥ ΠΡΩΘΑΡΧΙΕΡΕΩΣ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ ΤΩ ΑΥΤΟΥ ΠΑΤΡΙ ΚΑΙ
ΓΕΡΟΝΤΙ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ ΜΕΛΙΤΩΝΙ
· Η του σωτηρίου έτους 2019 Επετηρίς (Ημερολογίου) του
Πρωτοθρόνου Οικουμενικού Πατριαρχείου αφιερούται στην ιερά μνήμη του αοιδίμου
εν Πατριαρχικοίς Ιεράρχαις αοιδίμου Μεγάλου Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος
Μελίτωνος Χατζή (1913-1989) επί τη συμπληρώσει τριακονταετίας (1989-2019) από
της εις Κύριον εκδημίας αυτού και επευλογείται διά της αναθηματικής
πατριαρχικής γραφής του κατά πνεύμα υιού αυτού, Παναγιωτάτου Οικουμενικού
Πατριάρχου Βαρθολομαίου, ένεκα αϊδίου μνήμης, υιϊκής αγάπης και αδαπανήτου
τιμής.
Εξόχως
και ιδιαζόντως αναθηματική πατριαρχική γραφή διά σεπτής πατριαρχικής χειρός Παναγιωτάτου
Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου Α΄ τω αυτού πνευματικώ Πατρί και Γέροντι,
Μητροπολίτη Χαλκηδόνος Μελίτωνι (1913-1989) γεγραμμένη επευλογεί και καταστέφει
την του σωτηρίου έτους 2019 Επετηρίδα (Ημερολόγιο) του Πρωτοθρόνου και
Πρωτευθύνου εν Ορθοδόξοις Οικουμενικού Πατριαρχείου, η οποία, καθώς εσωφύλλως
καταγράφεται, «αφιερούται εις την ιεράν μνήμην του προ τριακονταετίας εις τας
ουρανίους Μονάς μεταστάντος διαπρεπούς Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος
Μελίτωνος, του υπερανθρώπως και θυσιαστικώς από διαφόρων επάλξεων την εύκλειαν
της Μητρός Εκκλησίας διακονήσαντος, μετά της διαπύρου προσευχής όπως ο θείος
αυτής Δομήτωρ κατατάξη την ψυχήν αυτού μετά των απ’ αιώνος Αυτώ
ευαρεστησάντων».
Ο ίδιος δε συγχαίρει πατρικώς και
επευλογεί πατριαρχικώς «τοις επιμεληταίς της παρούσης εκδόσεως της
Επετηρίδος του ανατέλλοντος έτους 2019, ότι έσχον την πρωτοβουλίαν όπως
αφιερωθή αύτη εις την προσωπικότητα του μακαριστού πνευματικού ημών Πατρός, επί
τη συμπληρώσει τριάκοντα ετών από της εκδημίας αυτού εις τα άνω Βασίλεια».
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος
καταστέφει το θεοπνεύστως γραφέν αφιερωματικό προλογικό σημείωμα αυτού ένεκα
αλήστου μνημοσύνης υπέρ του αοιδίμου πνευματικού αυτού Πατρός και Γέροντος,
Μητροπολίτου Χαλκηδόνος Μελίτωνος ποιών μνείαν σχετικού αποσπάσματος εκ του ΙΘ΄
Λόγου «Εις τους Τεσσαράκοντα Μάρτυρας» του Μεγάλου Βασιλείου, έχοντος
ως εξής: «Μακάρισον γνησίως τον μαρτυρήσαντα, ίνα γένη μάρτυς τη προαιρέσει, και
εκβής χωρίς διωγμού, χωρίς πυρός, χωρίς μαστίγων, των αυτών εκείνοις μισθών
ηξιωμένος».
Ο της Πρωτοκλήτου, Πρωτοθρόνου και
Πρωτευθύνου Κωνσταντινουπολίτιδος Μητρός Εκκλησίας Μέγας Ηγούμενος και
Πατριάρχης Βαρθολομαίος συναριθμώντας τον της Χαλκηδόνος Επίσκοπο και Γέροντα
Μητροπολίτη Μελίτωνα μεταξύ των αναιμάκτως μαρτυρησάντων και αυτοθυσιαστικώς
κενωθέντων υπέρ της πολυμαρτυρικώς καθηγιασμένης, εσταυρωμένης και «αεί
ζώσης» Μητρός Αγίας Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, θεολογεί και υφαίνει
αριστοτεχνικώς αναθηματικό λόγο επί το σχήματι του θεοπνεύστου λόγου Βασιλείου
του Μεγάλου, γράφοντας: «Η καθ’ ημάς Αγία του Χριστού Μεγάλη
Εκκλησία εστηρίχθη ανά τους αιώνας της πολυπλάγκτου ιστορίας αυτής εις την
ομολογίαν και την θυσίαν των Μαρτύρων, οι οποίοι επορεύοντο προς το μαρτύριον
ατενίζοντες τον Αναστάντα Κύριον εν τη δόξη Αυτού, ως ο Πρωτομάρτυς Στέφανος,
θεωρούντες «τους ουρανούς ανεωγμένους και τον υιόν του ανθρώπου εκ δεξιών του
Θεού εστώτα» (πρβλ. Πραξ. ζ΄, 56). Επί του φρονήματος τούτου εχαλυβδώθη παρ’
ημίν η αυθεντική εκκλησιαστική συνείδησις. Εις την χορείαν των υπέρ Χριστού
μαρτυρησάντων συγκαταλέγονται αναμφηρίστως και όσοι εκ των Πατέρων ημών
ηγωνίσθησαν υπέρ των δικαίων της Μητρός Εκκλησίας, προκρίναντες παντός ετέρου
την δόξαν αυτής».
Τοιαύτης εξόχου περιωπής εκκλησιαστικός
ανήρ ανεδείχθη, ως αστήρ φωταυγής εν τω νοητώ του Φαναρίου στερεώματι, ο
στερρός την πίστιν και απροσμάχητος τους αγώνας πολιός Μητροπολίτης Γέρων
Χαλκηδόνος κυρός Μελίτων (Χατζής). Ούτος, ο εν αληθεία ιερός της Μητρός
Εκκλησίας οξυδερκής αμύντωρ, εγεννήθη εν τη Πόλει του Κωνσταντίνου υπό γονέων
ευσεβών, του Νικολάου και της Ευδοξίας. Η πρόνοια του Αγίου Θεού ωκονόμησεν
ούτω τα της ιδιαιτέρας πατρίδος ημών νήσου Ίμβρου εκκλησιαστικά πράγματα, ώστε,
εν έτει 1950, να εκλεγή Ποιμενάρχης της ο από Μεγάλων Πρωτοσυγκέλλων Μελίτων.
Έκτοτε, και επί διάστημα τριών και δέκα ετών, η Μητρόπολις Ίμβρου και Τενέδου
ηυμοίρησεν όπως διατελή υπό την ανύστακτον μέριμναν του στιβαρού τούτου
Αρχιερέως, όστις ομολογούμεν ότι είναι ο Μέγας ευεργέτης της καθ’ ημάς παιδείας
της Ίμβρου».
Με έτι περισσότερο προσωπικό ύφος και εν
είδει δημοσίας εξομολογήσεως ο Ίμβριος Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος
καταθέτει διά της οφειλετικής γραφής του και το θεία συνάρσει γεγονός της
πνευματικής αυτού συνδέσεως και ακαταλύτου αφοσιώσεώς του ως κατά πνεύμα υιού
μετά του πνευματικού αυτού Γέροντος και πεφωτισμένου Φαναριώτου Πρωθιεράρχου,
τότε Ίμβρου και Τενέδου, Μελίτωνος, γράφοντας ότι είναι «αδύνατον ίνα καταγραφώσιν οι
αλάλητοι αγώνες, ους ηγωνίσθη υπερμαχόμενος των αυτονοήτων δικαίων και του πνευματικού
και άλλου συμφέροντος του ανατεθέντος αυτώ ποιμνίου. Κατ’ αυτήν την ευλογημένην
περίοδον ηξιώθημεν και ημείς ίνα εμπλακώμεν, θεία συνάρσει, εις το δίκτυον του
ακαταπονήτου τούτου αλιέως ψυχών, όστις διεμόρφωσεν εις τοιούτον βαθμόν την εν
ημίν εκκλησιαστικήν συνείδησιν, ώστε δυνάμεθα ίνα αναφωνήσωμεν, ως ο Μέγας
Αλέξανδρος προς τον διδάσκαλον αυτού Αριστοτέλη, ότι εις τον Μητροπολίτην
Μελίτωνα οφείλομεν το «ευ ζην».
Ο του Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου
αναθηματικός ευγνώμων λόγος είναι εν ταυτώ και της Πρωτοκλήτου, Πρωτοθρόνου και
Πρωτευθύνου Μητρός Αγίας Μεγάλης του Χριστού Κωνσταντινουπολίτιδος Εκκλησίας
λόγος ευγνωμοσύνης και αντιδωρηματικής τιμής «δι’ ων προσήνεγκεν τη Μητρί
Εκκλησία» ο της γεραράς Χαλκηδόνος Μελίτων «ο Πάνυ», όπως κατ’ αλήθειαν γράφει ο αυτού
κατά πνεύμα υιός Βαρθολομαίος ως το «κοινόν στόμα και λάλημα» της εν
Φαναρίω Μεγάλης Εκκλησίας, διακηρύττων τοιάδε: «πλην όμως χαίρει και αγάλλεται εν
συνόλω η Μήτηρ Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, ότι εν εσχάτοις καιροίς ο
Δομήτωρ αυτής εχαρίσατο εις την ολκάδα ταύτην ένα συνετόν και αποφασιστικόν
ιερουργόν των θαυμασίων Αυτού. Ο Μητροπολίτης Μελίτων αποτελεί συμπύκνωσιν των
περιπετειών και της αναστάσεώς της, επιδείξας μετά ζήλου και πίστεως, ως άλλος
Ηρακλής, άθλους ου τους τυχόντας, και καταγαγών, του Θεού βοηθούντος, υπερόχους
νίκας υπέρ των δικαίων αυτής.
Ευσταλής, φωτόμορφος, αυστηρός,
ασκητικός, κοινωνικώς και επιστημονικώς πεπαιδευμένος, ευφυής, εύστροφος, δεινός
ρήτωρ, έχων εστραμμένον το βλέμμα εις ουρανούς, στοχαστικός, διερευνητικός,
ολιγόλογος και ευθαρσής, διεκδικητικός αγέρωχος, άκαμπτος, άνευ ευσεβιστικών
ταπεινολογιών και περιττών κινήσεων, αλλά γνησίως και ουχί επιτηδευμένως
ευλαβής, μεγαλοπρεπής εν δωρικότητι, ο Χαλκηδόνος Μελίτων έφερεν επ’ ώμων το
μεγαλείον και τας οδύνας της Εσταυρωμένης Εκκλησίας. Δικαίως κατέστη και
θεωρείται ως ο πατήρ των Φαναριωτών των κάτω χρόνων».
Τρία τα «συνώνυμα» της όλης
υπάρξεως του αοιδίμου Χαλκηδόνος Μελίτωνος, ήτοι αψεγάδιαστος Φαναριώτης,
γνησιόφρων Πανορθόδοξος και διαλλακτικός Διαχριστιανικός Οδοδείκτης Πρωθιεράρχης,
αλλά και δύο τα συνεμφοτέρως «ομόρριζα» της όλης φαναριώτικης
μελανοφόρου εκ νεότητος και μέχρις εκδημίας διακονίας του, ήτοι ακαταβλήτως
υπέρμαχος των του Φαναρίου αδιαπραγμάτευτων δικαίων και προνομίων αυτού ως και
ανυστάκτως διαχρόνιος κανδηλάπτης της «ακοιμήτου κανδήλας» της
πολυμαρτυρικώς καθηγιασμένης δόξης και τιμής, εύκλειας και οικουμενικότητος της
εν Ορθοδόξοις «Πρώτης» ισταμένης ιεράς Καθέδρας της του «Χριστού πενήτων Εκκλησίας».
Πάντα ταύτα δια της αεί αληθευούσης
πατριαρχικής γραφής επαληθεύονται όταν ο αγογγύστως του Ρωμαίηκου Γένους και
του Φαναρίου «Πρώτος καθηλωμένος» και της «Πρώτης Κωνσταντινουπολίτιδος Καθέδρας»
Μέγας Καθηγούμενος Βαρθολομαίος «ο Πάνυ» γράφει ότι: «ο
μακαριστός Μητροπολίτης Μελίτων εσκέπτετο διαρκώς υπέρ της Μεγάλης Εκκλησίας.
Αύτη ήτο το μέλημα της διαθέσεώς του. Ο νους και η καρδία του ειργάζοντο ζωηρώς
προς αναζωπύρωσιν του μεγαλείου της και προς προάσπισιν των προνομίων της, προς
επί το ορθόν ανάληψιν των διορθοδόξων και διαχριστιανικών ευθυνών της εν ενί
κόσμω κατακερματισμένω εκ των πολλών πολιτικών, κοινωνικών και πολιτιστικών
συγκρούσεων. Διό και εκφράσας πολυμερώς και πολυτρόπως ταύτην την ανάγκην,
επέτυχε το παρά Θεού εφετόν, ήτοι την άρσιν των προκαταλήψεων, την έναρξιν θεολογικών
διαλόγων, την απαρχήν μιάς πορείας αγάπης πάντοτε εν τη Αληθεία Χριστού
εργαζόμενος. Αι προσπάθειαι αυτού εις την ανάδειξιν της κοινωνίας μεταξύ των
κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών εχαρακτηρίζοντο υπό την άνευ λόγων αλλ’ εν
πράγμασι ταυτοχρόνου αναδείξεως του πρωταρχικού, πρωτευθύνου, αποφασιστικού και
υπερορίου βεληνεκούς της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, δι’ ενός τρόπου
όστις δεν επέτρεπεν αμφισβήτησιν αυτού. Εξ ου και έχαιρε σεβασμού και
εκτιμήσεως τόσον εκ των ομοδόξων όσον και εκ των ετεροδόξων αδελφών».
Παραφράζοντας την του Αγίου Αποστόλου
των Εθνών Παύλου θεόπνευστη και αποκαλυπτική ρήση αυτού: «ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν ημίν
Χριστός», δυνάμεθα ασφαλώς,
να διατυπώσουμε μία αναντίρρητη αλήθεια περί της οντολογικών (υπαρξιακών)
διαστάσεων σχέσεως του αοιδίμου εν Πατριαρχικοίς Ιεράρχαις Μητροπολίτου
Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος με το πολυμαρτυρικώς καθηγιασμένο και τηλαυγέστατο
εν ταπεινώσει Χριστού Φανάριο, ήτοι ότι: «ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν ημίν Φανάριον».
Διά του ως άνω λόγου μας το αληθές
μνείαν ποιούμεθα των όσων θεοκινήτως η πατριαρχική αναθηματική γραφή
αποκαλύπτει περί της αδιαιρέτου οντολογικής σχέσεως και ζωής του «εν
Φαναρίω Μελίτωνος» και του «εν Μελίτωνι Φαναρίου», ιστορούσα ότι: «Το Φανάριον οφείλει πάμπολλα εις
τον τιμώμενον εφέτος Ιεράρχην. Τον ευγνωμονεί διά την αυτοθυσίαν του, ότε
αντιμετώπισε μετά σθένους και ταπεινώσεως χριστιανικής την άδικον διαγραφήν
αυτού εκ του καταλόγου των εκλογίμων εις διαδοχήν Αθηναγόρου του μεγαλοπρεπούς.
Ουδόλως εσκέφθη το ατομικόν συμφέρον. Ευθύς ανεζήτησεν εκ των ενόντων το «άριστον
δυνατόν», πιστός εις την ρήσιν, ήντινα εχρησιμοποίει προσφυώς. Και το εύρεν εν
τω προσώπω του αοιδίμου Προκατόχου ημών Δημητρίου του από Ίμβρου και Τενέδου,
του απλού και γλυκέος, ούτινος εστάθη σύμμαχος, συνεργός, βοηθός, αντιλήπτωρ,
και πρόμαχος θερμότατος και ειλικρινής.
Το Φανάριον οφείλει εις τον «Γέροντα»,
όπως ήτο γνωστός εις πάντας, το αμετάθετον της έδρας αυτού, ότε προυτάθη αυτώ,
μετ’ ανταλλάγματος την ανάληψιν της πατριαρχείας.
Η απάντησις αυτού θα παραμείνη ες αεί
τεκμήριον ακλονήτου πιστότητος εις την ιεράν αποστολήν και εις την ιστορίαν του
Οικουμενικού Θρόνου. Δεν δυνάμεθα, ασφαλώς, ίνα περιλάβωμεν τα όσα θαυμαστά και
εξαίσια εβιώσαμεν παρά τους πόδας του σοφωτάτου τούτου Γαμαλιήλ, η
καθημερινότης του οποίου ήτο συνυφασμένη μετά της πορείας του Οικουμενικού
Πατριαρχείου. Ανέπνεε διά το Φανάριον, Φανάριον και Γέρων Μελίτων ήσαν εν το
αυτό».
Ενδόμυχα συναισθήματα υιϊκής αγάπης,
αμεταπτώτου σεβασμού, εξιδιασμένης τιμής και ακορέστου νοσταλγίας κατακλείουν
την αναθηματική πατριαρχική γραφή του κατά πνεύμα υιού, Οικουμενικού Πατριάρχου
Βαρθολομαίου για τον πνευματικό αυτού Πατέρα και Γέροντα, αοίδιμο Μητροπολίτη
Χαλκηδόνος Μελίτωνα περί του οποίου με εντόνως προσωπικό ύφος υφαίνει τον λόγο
της τιμής και της αϊδίου μνημονεύσεως αυτού τούτου του Οικουμενικού
Πατριαρχείου και των μαρτυρικώς και διαχρονικώς τετιμημένων ρασοφόρων του για
τον ένα εκ των πλέον εκλεκτών αυτοθυσιαστικώς και κενωτικώς διακονησάντων την
πολυμαρτυρικώς καθηγιασμένη Μητέρα Κωνσταντινουπολίτιδα Εκκλησία Πατριαρχικών
Ιεραρχών των εσχάτων χρόνων, γράφων ότι: «Ηλεήθημεν από Θεού ίνα έχωμεν κέρδος του
επί γης βίου ημών μίαν προσωπικότητα και εν υπόδειγμα ως ο φιλόστοργος κατά
πνεύμα Πατήρ ημών Μελίτων ο Χαλκηδόνος. Αν και παρήλθον τριάκοντα έτη από της
εν Κυρίω κοιμήσεώς του, ημείς πολλάκις αναζητούμεν εν Φαναρίω την στιβαράν
μορφήν αυτού, τον αναζητούμεν περιπατούντα και διδάσκοντα, διακατεχόμεθα εκ νοσταλγίας
του ακαταβλήτου χαρακτήρος του, του στοργικού προσώπου του, του προφητικού του
λόγου. Διότι ο μακαριστός Μητροπολίτης ήτο κάτοχος εκτάκτων πνευματικών,
ποιμαντικών και διοικητικών χαρισμάτων, γενόμενος αποδέκτης των ενεργειών του
Παναγίου Πνεύματος. Η δεινότης του εις τα της Εκκλησίας εγίνετο φανερά ακόμη
και εκ της απλουστάτης κινήσεώς του.
Εγνώριζεν ίνα αξιοποιή έκαστον κατά τα
τάλαντα αυτού, αλλά και κατά τας ανάγκας της Εκκλησίας, προστατεύων πατρικώς
και ενθέρμως τους διά της αγάπης και αφοσιώσεως του προσώπου των διακκονούντας
την Μεγάλην του Χριστού Εκκλησίαν. Εσέβετο τους θεσμούς και την τάξιν, πλην
εγνώριζε πώς να υπερβαίνη την στείραν τυπικότητα οσάκις το επέβαλλεν η
περίστασις.
Χαράσσοντες μετά συγκινήσεως τας
πενιχράς ταύτας γραμμάς, τας μη δυναμένας ουδ’ επ’ ελάχιστον ίνα σκιαγραφήσωσι
καν την υπέροχον ταύτην μορφήν της Κωνσταντινουπολίτιδος Εκκλησίας, και
αναμιμνησκόμενοι της μεγάλης προσφοράς προς τον Οικουμενικόν Θρόνον και των
προς ημάς μυρίων ευεργεσιών του Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος,
τιμώμεν και γεραίρομεν το μνημόσυνον τούτου του νέου Άτλαντος, του βαστάσαντος
επιμελώς «το βάρος της ημέρας και τον καύσωνα» της πνευματικής ευκλείας της
Μητρός Εκκλησίας…».
Αγαπητός εν Χριστώ αδελφός και διάπυρος
προς Θεόν ευχέτης Βαρθολομαίος.
ΙΩΑΝΝΟΥ ΕΛ. ΣΙΔΗΡΑ
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΩΝ
